Czy lekarz POZ może odmówić przyjęcia pacjenta bez ubezpieczenia? Sprawdź, co zrobić w takiej sytuacji

Wizyta u lekarza rodzinnego to dla wielu z nas pierwszy kontakt z opieką zdrowotną. Jednak nie każdy pacjent wie, że korzystanie z usług lekarza POZ (Podstawowej Opieki Zdrowotnej) wymaga posiadania ważnego ubezpieczenia zdrowotnego. Co się dzieje, gdy pacjent nie ma ubezpieczenia? Czy lekarz może odmówić przyjęcia? Jakie kroki należy podjąć, aby uzyskać pomoc? Odpowiadamy.

Kto ma prawo do świadczeń POZ?

Podstawowa opieka zdrowotna w Polsce finansowana jest ze środków publicznych – głównie z Narodowego Funduszu Zdrowia. Oznacza to, że z usług lekarza rodzinnego mogą bezpłatnie korzystać osoby, które:

są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ,
należą do grup uprawnionych, mimo braku opłacania składek (np. dzieci, studenci, kobiety w ciąży).

Pacjent, który nie należy do żadnej z tych grup i nie posiada aktualnego ubezpieczenia zdrowotnego, może spotkać się z odmową przyjęcia przez lekarza POZ.

Czy lekarz POZ może odmówić przyjęcia?

Tak. Lekarz rodzinny, który świadczy usługi w ramach umowy z NFZ, ma prawo odmówić przyjęcia pacjenta, który nie jest ubezpieczony, jeśli sytuacja nie stanowi zagrożenia zdrowia lub życia. Świadczenia udzielane przez POZ są bowiem opłacane z publicznych pieniędzy, a brak ubezpieczenia oznacza brak finansowania wizyty.

Wyjątek: stan nagły

Jeżeli pacjent znajduje się w stanie nagłym, zagrażającym życiu lub zdrowiu, lekarz ma obowiązek udzielić pomocy medycznej – niezależnie od statusu ubezpieczenia. To wynika z przepisów prawa i zasady ratowania życia.

Kto może korzystać ze świadczeń mimo braku składek?

Warto wiedzieć, że niektóre grupy społeczne mają prawo do korzystania z pomocy lekarza POZ mimo braku aktywnego ubezpieczenia. Należą do nich:

Dzieci i młodzież do 18. roku życia – niezależnie od statusu ubezpieczenia rodziców.
Studenci i uczniowie do 26. roku życia – pod warunkiem kontynuowania nauki.
Kobiety w ciąży i połogu – nawet jeśli nie są ubezpieczone.
Osoby bezrobotne zarejestrowane w urzędzie pracy – urząd automatycznie zgłasza je do ubezpieczenia.
Emeryci i renciści – posiadają prawo do świadczeń z tytułu przebywania na emeryturze lub rencie.
Osoby pobierające zasiłki z MOPS lub GOPS – mogą mieć prawo do ubezpieczenia z tytułu pomocy społecznej.

Jeśli pacjent znajduje się w którejś z wymienionych grup, powinien przedstawić odpowiedni dokument – np. legitymację ucznia, zaświadczenie z urzędu pracy czy zaświadczenie o ciąży.

Co zrobić, jeśli nie masz ubezpieczenia?

Brak ubezpieczenia nie oznacza braku dostępu do systemu ochrony zdrowia. Istnieją sposoby, by uzyskać pomoc lub szybko uzyskać status osoby ubezpieczonej.

1. Sprawdź możliwość zgłoszenia do ubezpieczenia jako członek rodziny

Jeśli Twój małżonek, rodzic lub dziecko jest ubezpieczony, możesz zostać zgłoszony jako członek rodziny. Wystarczy, aby osoba ubezpieczona zgłosiła Cię w swoim zakładzie pracy, ZUS lub KRUS. Jest to najprostsza i bezpłatna forma uzyskania prawa do świadczeń.

2. Zarejestruj się w urzędzie pracy

Jeśli jesteś bezrobotny, zarejestruj się w Powiatowym Urzędzie Pracy. Oprócz możliwości skorzystania z ofert pracy i szkoleń, urząd zapewni Ci także ubezpieczenie zdrowotne – bez konieczności opłacania składek z własnej kieszeni.

3. Wykup dobrowolne ubezpieczenie w NFZ

Jeśli nie masz możliwości zgłoszenia do ubezpieczenia jako członek rodziny lub przez urząd pracy, możesz podpisać umowę o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne z NFZ. Wiąże się to z jednorazową opłatą (tzw. opłata dodatkowa) oraz comiesięczną składką.

Koszty:

opłata dodatkowa: od kilkuset do kilku tysięcy złotych (zależnie od przerwy w ubezpieczeniu),
miesięczna składka: ok. 66 zł (stan na 2025 r.).

Szczegóły znajdziesz na stronie regionalnego oddziału NFZ.

4. Opłać wizytę prywatnie

Jeśli nie masz ubezpieczenia, a potrzebujesz szybkiej konsultacji medycznej, możesz skorzystać z wizyty prywatnej. W przypadku POZ to najczęściej koszt 100–200 zł za wizytę. Wadą jest brak refundacji leków i badań diagnostycznych.

Co grozi za nieprawdziwe deklarowanie ubezpieczenia?

Warto pamiętać, że świadome wprowadzenie lekarza lub placówki w błąd – np. przez podanie nieprawdziwego numeru PESEL lub podawanie się za osobę ubezpieczoną – może skutkować:

obowiązkiem pokrycia kosztów leczenia z własnej kieszeni,
odpowiedzialnością karną za wyłudzenie świadczeń.

Zawsze lepiej zawczasu uregulować status ubezpieczenia niż ryzykować nieprzyjemne konsekwencje.

Jak sprawdzić, czy jesteś ubezpieczony?

Najprostszy sposób to zalogowanie się na Internetowe Konto Pacjenta (IKP) pod adresem pacjent.gov.pl. Możesz tam sprawdzić swoje ubezpieczenie, przypisanego lekarza POZ, recepty, skierowania i historię leczenia.

Alternatywnie możesz zadzwonić do infolinii NFZ (800 190 590) i poprosić o sprawdzenie statusu po numerze PESEL.

Podsumowanie

Lekarz POZ ma prawo odmówić przyjęcia pacjenta bez ubezpieczenia, o ile nie zachodzi stan nagły. Aby uzyskać pomoc w ramach publicznej opieki zdrowotnej, warto:

sprawdzić, czy przysługuje Ci prawo do świadczeń jako członek rodziny, student, kobieta w ciąży itd.,
zarejestrować się jako bezrobotny lub wykupić dobrowolne ubezpieczenie,
w razie potrzeby skorzystać z wizyty prywatnej.

Pamiętaj: zdrowie to najcenniejszy kapitał. Warto zadbać o formalności, by w razie potrzeby móc bez przeszkód skorzystać z pomocy lekarza rodzinnego.